Thế là tròn một năm con cá biển 4 tỉnh miền Trung bị chết bởi cú xả độc của Formosa Hà Tĩnh.

Làng tôi một làng biển bãi ngang đau niềm đau chung đó. Người phía biển gọi là giáp năm một cách nhớ thương và tôn kính những linh hồn cá đã qua đời để con người được biết môi trường biển khơi trong vòng cung Formosa.

Ai mất tròn năm thì người làng gọi tên là giáp năm bằng lòng trọng thị. Con cá qua đời một năm người làng biển vẫn không quên.

Những ai sống ở biển hay yêu biển mới nhớ những tháng ngày cá tấp vào bờ đó. 4 tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên - Huế chưa bao giờ trải qua một bi kịch môi trường đầy đau thương như thế.

 

Nhiều tàu thuyền ngư dân đã phải nằm bờ do Formosa xả thải. Ảnh: Ngọc Vũ

Món biển phổ biến tận mọi ngóc ngách tâm hồn, gác nhà ai dù giàu hay nghèo đều có khúc cá biển tươi rói, không có đồ biển, bữa cơm thật sự nhạt và thiếu thốn vì thèm mặn mòi ngay trong từng suy nghĩ.

Cả mảnh làng nhỏ của tôi, nhiều tháng, thậm chí cả năm rồi, không ít nhà nhớ da diết với nỗi lòng đau đáu làm sao có một bữa cơm tự nhiên như khi chưa có cú xả của Formosa.

Tự nhiên ở làng cát vào bữa ăn đơn giản thôi, đó là có canh cá, con nục kho mặn, hay bữa mực nấu dứa chan với cơm nguội, ngào lên bao ký ức bản quán thiết thân. Ngon hơn là con cá hố kho xổi, hay bát nước mắt cốt chượp thủ công.

Đặc sản hơn thì con cá thu hay cá ngứa trong bữa cỗ linh đình của dòng họ hay hội làng kho với ớt xanh đậm màu quê nhà luôn níu giữ nghĩa xóm làng trong mỗi con người.

Nhưng những bữa cơm như thế bỗng dưng vỡ vụn bởi cá chết. Cái cảm giác ở ngay chính biển lại thèm đến xót xa mùi vị biển ngon trong những ngày đó thật sự là khó khăn với người làng cát. 3 tỉnh cá chết 2 đợt, Quảng Bình cá chết đến 3 đợt mới là điều cay đắng.

Cay đắng hơn nữa, người phía làng tôi, cả một năm trời cúng cỗ không dám đưa món cá biển lên trang thờ, điều mà mấy trăm năm lập làng chưa hề có.

Với người phía cát, đó là nỗi buồn bất kính tổ tiên. Bởi đi lên từ mặn mòi của biển, cha ông khai canh lập làng từ cá biển, người đi trước dặn người đi sau lúc thác xuống, bát cơm cúng sau khi nhắm mắt là khúc cá biển dù giàu hay nghèo. Đó là cách ơn nhớ cho hậu thế làng biển biết mình từ đâu mà sống ở bản quán này.

Rồi thì Formosa Hà Tĩnh cũng cúi mặt nhận tội bởi vệt nước đỏ gạch xuất hiện ở xã biển bãi ngang Nhân Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình khi các nhà khoa học vào cuộc, xác minh nguồn thải từ công ty này.

Những diễn biến trên báo chí hay mạng xã hội liên quan người dân đều đã được biết, nhưng bên trong những làng cát bên bờ biển Đông thật sự vẫn còn quá nhiều khó khăn sau cú giết hại biển bạc này.

Dù người dân đang nhận tiền đền bù của Formosa nhưng mọi hoạt động sản xuất vẫn chưa thể khôi phục lại bình thường như hồi năm 2015, và thật sự để có hình ảnh đó nó cần một thời gian dài chứ không thể tính một vài năm.