Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính đến hết tháng 6-2008, tổng diện tích nuôi tôm nước lợ của 24 tỉnh ven biển là 369.094ha, trong đó diện tích nuôi tôm sú là 356.683ha, tôm chân trắng là 12.411ha. Diện tích nuôi tôm chân trắng chủ yếu được chuyển từ diện tích nuôi tôm sú kém hiệu quả sang. Sản lượng thu hoạch tôm nói chung là 125.700 tấn, tăng 3,6% so với cùng kỳ năm 2007. Riêng với tôm thẻ chân trắng, năng suất nuôi đạt khá cao, bình quân đạt 9-10 tấn/ha/vụ. Với ưu điểm thời gian nuôi ngắn, quay vòng nhanh, thị trường tiêu thụ tốt, tôm thẻ chân trắng đang mang lại những hiệu quả vượt trội cho người nuôi.

Kiểm tra tốc độ sinh trưởng của tôm chân trắng

Tại hội nghị giao ban trực tuyến vừa qua, hầu hết lãnh đạo các địa phương đều công nhận, nhìn chung loại tôm này cho năng suất cao, thị trường tốt nên các địa phương sẽ tiếp tục chỉ đạo phát triển mạnh trong thời gian tới. Thêm vào đó, ưu điểm của tôm thẻ là thời gian nuôi ngắn, ít bị dịch bệnh, chi phí thuốc và hóa chất phòng trị bệnh cho tôm thấp, giá giống tương đối thấp… Chính những yếu tố trên khiến cho phong trào nuôi tôm thẻ chân trắng đang lên ngôi, chỉ trong thời gian ngắn diện tích nuôi tôm thẻ đã ồ ạt phát triển hơn 356ha, tăng gấp 5,5 lần so với năm 2007.

Tuy nhiên, điều đáng quan tâm là tôm thẻ nuôi đều phát triển tự phát. Dân các tỉnh nuôi rải rác ở các vùng cát cao triều, xen lẫn trong các đồng tôm sú ở ven biển. Hầu hết các hồ nuôi nhỏ lẻ ở nhiều khu vực khác nhau và không có bể xử lý nước, nên nguồn nước thải xả ra kênh, ra biển gây ô nhiễm môi trường. Theo Cục Nuôi trồng Thủy sản-Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn thì việc quản lý chất lượng giống tại các trại đang bị buông lỏng, tôm giống kém chất lượng, không qua kiểm soát vẫn được lưu hành trên thị trường. Bên cạnh đó, một lượng rất lớn giống tôm chân trắng đang tràn qua biên giới Quảng Ninh vào Việt Nam bằng nhiều con đường nhưng không được cơ quan có trách nhiệm ngăn chặn. Ngoài ra, việc kiểm tra chất lượng còn chiếu lệ, bằng cảm quan và đếm, "bao cấp" giấy kiểm dịch; các phòng thí nghiệm tuy có thiết bị phát hiện các bệnh trên tôm như bệnh đốm trắng, đầu vàng… nhưng độ chính xác còn hạn chế.

Thực tế này cho thấy, nếu không quản lý nguồn giống, môi trường, phòng bệnh, thì hội chứng bệnh Taura trên tôm thẻ chân trắng có thể phát sinh và bùng phát gây thiệt hại như nuôi tôm sú. Trong khi rất nhiều người dân chưa nắm vững kỹ thuật nuôi, chưa được tham quan, học tập mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng hiện đại để áp dụng vào sản xuất.

Thiết nghĩ, phong trào chuyển đổi nuôi tôm thẻ chân trắng để “cải tạo” môi trường đất các cánh đồng tôm sú là hoàn toàn phù hợp. Tuy nhiên, nếu các ngành chức năng và địa phương không thực hiện kiểm tra môi trường, kiểm dịch chất lượng giống, quy hoạch và quản lý, ngăn chặn nuôi tôm thẻ tự phát ồ ạt như hiện nay thì nguy cơ ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh tôm thẻ như tôm sú, gây thiệt hại nặng cho người nuôi là điều khó tránh khỏi.

Hiệu quả hiện nay của tôm chân trắng đã được khẳng định rõ nhưng cán bộ khuyến ngư ở các Sở Nông nghiệp cần phải tích cực phổ biến kỹ thuật, điều kiện nuôi để nông dân biết. Đặc biệt, các nhà quản lý ngành phải tính ngay đến việc nhất mực “kiên quyết” trong chỉ đạo quy hoạch và bảo đảm chất lượng con giống. Bài học về nuôi “chạy theo lợi nhuận” như nuôi cá da trơn, tôm sú… làm phá vỡ quy hoạch ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, lão hóa đầm nuôi, dịch bệnh liên miên đã quá rõ ràng… Về lâu dài, các địa phương nên chú trọng hoặc chuyển sang các đối tượng nuôi có giá trị kinh tế cao khác chứ không nhất thiết là tôm sú hay tôm chân trắng như cá biển, ốc hương, tu hài, bào ngư, rong biển… hoặc nuôi xen canh với các loài nuôi khác để tận dụng tiềm năng sẵn có ở địa phương. Đồng thời, nếu muốn nuôi tốt cũng cần tổ chức quản lý sản xuất hợp lý như xây dựng các tổ hợp tác xã, tổ đội sản xuất áp dụng mô hình quản lý cộng đồng trong nuôi trồng thủy sản, giúp đỡ nhau trong sản xuất.